social enterprise – Xmergence

ไต้หวัน: SE -นวัตกรรมเพื่อสังคม

April 20, 2019April 20, 2019

เมื่อประมาณสองอาทิตย์ที่แล้ว ได้ไปประชุมการให้รางวัลนวัตกรรมเพื่อสังคมแห่งเอเชียแฟซิฟิคที่รัฐบาลไต้หวันเป็นผู้สนับสนุน ในช่วงสามสี่ปีที่ผ่านมาไต้หวันเดินงานเชิงนวัตกรรมเพื่อสังคมและกิจการเพื่อสังคมไปอย่างค่อนข้างเร็ว ผมยังจำได้ว่าเมื่อสามปีที่แล้วตอนไปประชุมด้วยใหม่ๆทุกอย่างยังเพิ่งเริ่มต้น ที่น่าสนในมีหลายประเด็น เช่น – มีการจัดกลไกสนับสนุนอย่างเป็นระบบ การให้การยอมรับและการสนับสนุนโดยรัฐ มีกองทุนของเอกชนหลายแห่งมีบทบาทมากขึ้นเรื่อยๆ บริษัทบางแห่งเช่น KPMG ตั้งหน่วยด้านนี้ที่ไปทำงานกับรัฐเพื่อทั้งปรึกษาและจัดการให้เกิดผล – ประเด็นกิจการเพื่อสังคมนั้นเขาเน้นเชื่อมโยงกับประเด็นนวัตกรรมเพื่อสังคม ที่มีเป้าหมายชัดเจน เช่น การแก้ปัญหาสังคมสูงอายุ เรื่องการค้าที่เป็นธรรม (fair trade) หรือ การฟื้นฟูเมืองโดยการใช้วัฒนธรรมและสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่น กล่าวคือไม่ได้พูดแค่เรื่อง SE แต่พยายามโยงในฐานะเครื่องมือนวัตกรรมที่เอาไปแก้ปัญหาสังคม ซึ่งก็คล้ายกับแนวทางของ NIA ในประเทศไทยที่น่าจะเชื่อมโยงเรียนรู้กับเขาได้ – ที่เด็ดมากๆคือ ส.ส. หัวใหม่จำนวนหนึ่งจากหลายพรรคได้ร่วมกันตั้งเป็นกลุ่มงาน อาจจะคล้ายๆกรรมาธิการ ในประเด็น “นวัตกรรมเพื่อสังคม (social innovation)” อย่างเป็นทางการด้วย เพื่อทำความเข้าใจปัญหา โอกาส และผลักดันนโยบายโดยใช้กลไกสภาผู้แทนมาเป็นจุดคานงัดสำคัญ ส.ส. คนสำคัญที่รับผิดชอบเรื่องนี้คือ Karen Yu ที่อยู่ในรูปคนที่สองด้านล่างจากซ้าย ซึ่งเขาเคยทำงานเรื่อง Fair Trade และนวัตกรรมเพื่อสังคมมายาวนานก่อนจะมาเป็น ส.ส. เขาว่าถ้า ส.ส. […]

อย่าให้รางวัลมาตัดสินความเป็นผู้ประกอบการของคุณ

April 30, 2014June 8, 2014

หลายคนมีประสบการณ์ที่แตกต่างกันออกไปเกี่ยวกับการได้หรือไม่ได้รางวัลที่ เกี่ยวกับความเป็นผู้ประกอบการ ไม่ว่าจะเป็น SME ตีแตก เถ้าแก่น้อย หรือจะเป็นรางวัลเพื่อกิจการเพื่อสังคมต่างๆ คนที่ได้ก็ดีใจภูมิใจกันไป บางคนได้รางวัลแล้วเหลิง ตั้งตนเป็นกูรู หรือกลายเป็นพวกติดรางวัลไปก็มี แต่คนที่ไม่ได้บางคนก็เสียใจเพราะใช้เวลาเตรียมการไปเยอะ แล้วหลายครั้งที่ไม่ได้รางวัลอย่างที่หวังไว้ก็กลายเป็นการเสียความมั่นใจ ของผู้ประกอบการบางคนไป บางคนก็บ่น เซ็ง โกรธ เบื่อ โบ้ยตั้งแต่คนจัดรางวัล กรรมการ หรือตัวเอง กลายเป็นชีช้ำ หรือออกแนวมองโลกในแง่ร้ายแล้วติดกัดจิกกิจกรรมในลักษณะนี้ไปก็มี ตัวผมเองในฐานะผู้ประกอบการคนหนึ่งซึ่งก็ชวดรางวัลต่างๆมาอย่างต่อเนื่องเช่น กัน (เกิดมาเพิ่งเคยได้รางวัลที่เอามาทำงานได้ซัก 2 รางวัลเล็กๆเท่านั้นเอง) แต่การที่ผมทำงานในองค์กรที่เน้นร่วมลงทุนสนับสนุนผู้ประกอบการหรือจัด โปรแกรมรางวัลบ้าง ผมก็มีสิ่งที่อยากฝากให้ผู้ประกอบการเกี่ยวกับเรื่องรางวัลดังต่อไปนี้ รางวัลใดๆไม่ได้บอกว่าเรามีคุณค่าหรือไม่ แค่บอกว่าคนอื่นเขามองเราอย่างไร อย่าสับสนระหว่างรางวัล และความสำเร็จ อย่ายอมให้รางวัลต่างๆมาแย่งเวลาเราไปจนงานหลักเราหดหรือตกไป พยายามขอข้อคิดเห็นของกรรมการ ว่าเราขาดตกอะไรไป แล้วมาปรับปรุง ต้องคิดใช้รางวัลในเชิงรุก เอามาใช้ให้มากกว่าแค่ตัวรางวัล

สมเด็จย่า ผู้บุกเบิกกิจการเพื่อสังคมในไทย

July 19, 2013

เมื่อวานเป็นวันคล้ายวันสวรรคตของสมเด็จย่า (18 ก.ค.) ผมเชื่อว่าท่านเป็นผู้บุกเบิกงานนวัตกรรมและกิจการเพื่อสังคมในประเทศไทย ท่านสามารถมองเรื่องการปัญหาปลูกฝิ่นยาเสพย์ติดในพื้นที่ชาวเขาซึ่งตอนนั้นรัฐก็จะเน้นการปราบปราม มาเป็นการเห็นว่าปัญหานี้มีรากมาจากปัญหาเศรษฐกิจจึงพัฒนาโครงการดอยตุงขึ้นเพื่อส่งเสริมพืชเศรษฐกิจเมืองหนาวสร้างรายได้ ความมั่นคง และการจัดการตัวเองของชาวเขา และเชื่อมโยงสู่ตลาด ท่านเป็นผู้นำกาแฟอาราบิกาและพืชอื่นๆเข้าไปปลูก จนประสบผลสำเร็จเป็นที่ยอมรับโดยสหประชาชาติ กลายมาเป็นกิจการเพื่อสังคม “ดอยตุง” ภายใต้มูลนิธิแม่ฟ้าหลวงที่เรารู้จักกันดีในทุกวันนี้ “ยอดดอยที่เคยหัวโล้นด้วยการถางป่า ทำไร่เลื่อนลอยปลูกฝิ่น จึงได้กลับกลายมาเป็นดอยที่เต็มไปด้วยป่าไม้ตามเดิม ด้วยเหตุนี้ พระองค์จึงทรงได้รับขนานนามว่า สมเด็จย่า จากชาวไทยบนพื้นราบ หรือ แม่ฟ้าหลวง จากชาวไทยภูเขา” (Wikipedia) แนวทางการพัฒนาของท่านยังต่อยอดมาถึงผู้บริหารยุคปัจจุบันที่ทำให้ดอยตุงกลายเป็นกิจการที่สร้างโอกาสให้ชุมชนทั้งจากการขายกาแฟ แมคคาเดเมีย และสินค้าแฟชั่นสไตล์ชนเผ่า วันหนึ่งผมเชื่อว่า “ดอยตุง” จะมาสาขาไปทั่วโลก และสร้างแรงบันดาลใจให้คนไทยลุกขึ้นมาเป็นผู้ประกอบการเพื่อสังคม ตามแนวคิด วิธีก้าวเดิน ของสมเด็จย่าผู้มีความเข้าใจสถานการณ์ปัญหาความเป็นอยู่ของคนทั่วไปจากการที่ท่านก็ทรงเป็นลูกสาวช่างทอง จากความเข้าใจหัวอกและสภาพความเป็นจริงนี้ ประกอบกับการลงพื้นที่อย่างหนัก ท่านจึงสามารถพัฒนานวัตกรรมเพื่อสังคมดังกล่าวได้ และในฐานะที่ท่านทรงเป็นพระมารดาของในหลวงอันเป็นที่รักยิ่งของชาวสยาม ผมมั่นใจว่าท่านย่อมวางรากฐานวิธีคิดและการแก้ปํญหาสังคมอย่างยั่งยืนให้กับในหลวง ซึ่งอาจเป็นต้นทางหนึ่งไปสู่แนวทางการพัฒนาที่เน้น “เข้าใจ เข้าถึง พัฒนา” ของในหลวง อาจถึงเวลาที่คนไทยจะระลึกถึงท่านในฐานะแรงบันดาลใจให้กับผู้ต้องการจะเปลี่ยนแปลงสังคมให้ดีขึ้น กิจการเพื่อสังคมไม่ใช่เรื่องใหม่สำหรับคนไทย สมเด็จย่าได้ร่วมริเริ่มแนวทางนี้มาหลายสิบปีแล้ว แต่อนาคตของการพัฒนาที่ยั่งยืน ให้ผู้คนพึ่งตนเองได้ ต่อเชื่อมกับเศรษฐกิจยุคใหม่ได้บนฐานทรัพยากรและวัฒนธรรมของตน ขึ้นอยู่กับผู้คนในยุคเรา วิกิพีเดียเรื่องสมเด็จย่า

พื้นที่สร้างสรรค์ร่วมเพื่อสังคม The Hub, Zurich เน้นทำ ไม่ระแวง

July 14, 2010

ตอนที่ไปประชุมที่ Zurich กับ ResponsAbilityได้มีโอกาสไปร่วมงานของ The Hub ของชุมชน Zurich เลยได้ข้อคิดบางอย่างกลับมาด้วย The Hub คือพื้นที่ทำงาน พื้นที่ชุมชนทั้งออฟไลน์และออนไลน์ ของผู้คนที่พยายามจะสร้างสรรค์วิธีการแก้ปัญหาสังคม สิ่งแวดล้อม และการพัฒนาอย่างยั่งยืน รวมๆก็คือพื้นที่ทำงานร่วมกันของคนในวงการนวัตกรรมเพื่อสังคม ซึ่งเป็นลักษณะแฟรนไชน์มีนับสิบสาขาทั่วโลกส่วนใหญ่อยู่ในยุโรปและสหรัฐ ที่เอเชียก็กำลังเริ่มสร้างอยู่บ้าง ความเด็ดของ The Hub ก็คือมันกลายเป็นเครือข่ายของคนที่มีความคิดสร้างสรรค์สังคมในทุกๆวงการ ทำให้เกิดความร่วมมือ เกิดธุรกิจเพื่อสังคม เกิดโครงการด้านสิ่งแวดล้อม และอีกมากมายไปทั่วโลก แต่ก็ยังคงความเป็นกันเองและเป็นชุมชนอยู่ (ลองไปดูรายละเอียดของ The Hub ได้ที่นี่) ผมเองก็พยายามจะนำ model แบบนี้มาทำในประเทศไทย ได้คุยกับสาขาแม่ที่ลอนดอนหลายรอบแล้ว เนื่องจากเราเองก็เริ่มมีชุมชนแนวๆนี้อยู่บ้างแล้ว แต่ก็ยังติดเรื่องการวางแผน และค่าเฟรนไชน์อยู่ ตอนแรกเลยว่าจะทำอะไรคล้ายๆกันไปก่อนแล้วค่อยว่ากันอีกทีเรื่องเชื่อมโยงกับ The Hub แต่พอได้ร่วมงานที่ชุมชน The Hub ของเมืองซูริค ซึ่งกำลังจะเริ่มสร้าง The Hub แล้วชวนเครือข่ายมาช่วยกันคิดว่าจะออกแบบอย่างไร จะใช้พื้นที่อย่างไร มีใครจะมาร่วมสร้างสรรค์ไอเดียอะไรเด็ดๆบ้าง ทำให้พบว่าบทเรียนสำคัญคือต้องสร้างชุมชนที่มีบทบาทร่วมกันขึ้นมาก่อน แล้วค่อยสร้างพื้นที่มารองรับชุมชนนั้นๆ (web […]

เหลียวมองนักการเงินสวิสฯ บทเรียนการลงทุนเพื่อสังคมและโลก

July 14, 2010

นักการเงินกับการพัฒนาสังคมเป็นเรื่องที่ดูเหมือนจะห่างไกลกันคนละขั้ว แต่หากเรามองไปยังประเทศสวิสเซอร์แลนด์ซึ่งมีความสัมพันธ์ที่ลึกซึ้งและยาวนานกับประเทศไทย เราอาจจะเริ่มเห็นบทบาทของนักการเงินที่จะเป็นคานงัดสำคัญที่อาจจะพลิกพื้นสังคมให้พ้นไปจากวิกฤตครั้งนี้ได้ ประเทศสวิสฯนอกจากจะมีชื่อเสียงเกี่ยวกับภาคการเงินแล้ว ยังเป็นประเทศที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงใช้ชีวิตในช่วงการเรียนรู้และพัฒนาความคิดของพระองค์ องคมนตรีท่านหนึ่งเคยเล่าว่าที่มาของโครงการสารานุกรมสำหรับเยาวชนนั้น ส่วนหนึ่งก็เป็นเพราะความประทับใจของระบบห้องสมุดและสารานุกรมในประเทศสวิสเซอร์แลนด์จึงดำริว่าเด็กไทยเองก็ควรมีโอกาสเข้าถึงความรู้เช่นนั้นบ้าง นอกจากนั้นแนวคิดเรื่องระบบสหกรณ์ที่พระองค์ทรงนำมาเน้นหนักให้เป็นส่วนสำคัญของการพัฒนาที่ยั่งยืนนั้น ในประเทศสวิสฯระบบสหกรณ์มีความแข็งแรงมาก โดยเฉพาะในภาคการเกษตรหรือแม้ภาคการค้าปลีกเช่นห้างสรรพสินค้านั้นก็ล้วนมีสหกรณ์เป็นธุรกิจที่ใหญ่เป็นอันดับต้นๆ ซึ่งล้วนเป็นธุรกิจที่เต็มไปด้วยศักยภาพพร้อมๆกับความล้ำสมัยทางเทคโนโลยี ด้วยเหตุนี้รายได้มหาศาลที่เกิดจากการพัฒนาภาคเกษตรและการค้าปลีก จึงตกอยู่กับเกษตกรและประชาชนทั่วไปที่เป็นสมาชิกของสหกรณ์ เป็นที่น่าเสียดายที่ภาคสหกรณ์ในประเทศไทยยังไม่สามารถขยายตัวได้ดังพระราชดำริ ปัญหาความเหลื่อมล้ำของการกระจายรายได้ในประเทศไทยส่วนหนึ่งก็เกิดจากความล้มเหลวที่จะใช้ระบบสหกรณ์เป็นเครื่องมือที่นำในการพัฒนาอย่างยั่งยืน จะเห็นได้ว่าประเทศสวิสเซอร์แลนด์อาจมีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งต่อการนำแนวคิดสำคัญในการพัฒนาอย่างยั่งยืนเข้ามาสู่ประเทศไทย อย่างไรก็ตามในปัจจุบันยังมีปรากฏการณ์ใหม่ๆของสวิสที่ประเทศไทยสามารถเรียนรู้ได้ โดยเฉพาะบทบาทของภาคตลาดทุนต่อการพัฒนาสังคมสิ่งแวดล้อม สวิสฯเป็นประเทศที่มีภาคการเงินที่เป็นที่ยอมรับทั่วไปว่ามีศักยภาพ มีเสถียรภาพ น่าเชื่อถือ และมีความสำคัญระดับโลก แม้ในช่วงวิกฤตการเงินโลกที่ผ่านมา ประเทศสวิสก็สามารถแก้ปัญหาต่างๆได้อย่างมีประสิทธิภาพและรวดเร็ว และในภาคการเงินนี้เองก็มีนวัตกรรมการเงินการลงทุนเพื่อสังคมระดับโลกที่น่าเรียนรู้อย่างมากสำหรับนักการเงินและนักลงทุนไทย การเงินการลงทุนเพื่อสังคมในสวิสฯอาจจะแบ่งได้เป็นสองส่วนสำคัญ ส่วนแรกคือสิ่งที่เรียกว่าการลงทุนที่รับผิดชอบต่อสังคม (Socially Responsible Investment) ซึ่งเรียกสั้นๆว่า SRI และส่วนที่สองก็คือการลงทุนโดยตรงในกิจการที่สร้างมูลค่าเพิ่มต่อสังคมสิ่งแวดล้อมโดยตรง เช่น การลงทุนในกิจการเพื่อสังคม หรือโครงการด้านสิ่งแวดล้อมที่สร้างรายได้ ส่วนที่สองนี้มักจะเรียกว่า Impact Investment ซึ่งจากการประมาณการณ์ในปี 2009 พบว่าทั้งสองส่วนนี้มีมูลค่ารวมถึงสามหมื่นสี่พันล้านสวิสฟรัง (34 Billion CF) หรือราวหนึ่งแสนล้านบาท ในส่วน SRI นั้นมักจะลงทุนในหุ้น พันธบัตร และสินทรัพย์ต่างๆของบริษัทจดทะเบียนทั่วโลกที่ผ่านเกณฑ์ด้านความรับผิดชอบต่อสังคมสิ่งแวดล้อมหรือที่เรียกว่า CSR (Corporate Social Responsibility) […]

อังกฤษและกิจการเพื่อสังคม; บทเรียนสำหรับเมืองไทย #1

March 4, 2010

ผมเพิ่งกลับมาจากสหราชอาณาจักร เนื่องจากได้ไปร่วมการประชุมองค์กรผู้ผลักดันงานด้านกิจการเพื่อสังคมในภูมิภาคเอเชียตะวันออก เช่น ญี่ปุ่น ฟิลิปปินส์ เวียดนาม อินโดนีเชีย และไทย พร้อมๆกันนี้ก็มีโอกาสไปศึกษาดูงานในสหราชอาณาจักรในประเด็นกิจการเพื่อสังคมอีกด้วย งานนี้เป็นกิจกรรมที่ริเริ่ม จัดการ และสนับสนุนโดย British Council ซึ่งมีหน้าที่หลักในการสร้างความสัมพันธ์เชิงวัฒนธรรมที่ดีระหว่างสหราชอาณาจักรและประเทศอื่น (ไม่ใช่เพียงที่เรียนภาษาอังกฤษ) เลยได้สรุปไว้เผื่ออาจจะเป็นประโยชน์กับผู้อื่นที่อาจสนใจบ้าง 1. บทบาทของรัฐ และเทคนิควิธีการ แม้สหราชอาณาจักรจะมีกิจการเพื่อสังคมที่หลากหลายอยู่มานานแล้ว แต่ก็ยังไม่ได้เป็นที่รู้จักยอมรับในสังคมวงกว้างอย่างในปัจจุบัน จากการที่ได้มีโอกาสได้พูดคุยกับองค์กรต่างๆที่มีบทบาทสำคัญในวงการกิจการเพื่อสังคมในสหราชอาณาจักร ก็พอจะสรุปความได้ว่าบทบาทของรัฐนั้นสำคัญอย่างมาก ในการยกระดับประเด็นนี้ขึ้นมากลายเป็นประเด็นระดับชาติ จนสามารถขับเคลื่อนความสนใจและทรัพยากรจำนวนมากมาผลักดันจนทำให้กิจการเพื่อสังคมมีมาถึงราว 60,000 องค์กร และยังเกิดผลทางเศรษฐกิจได้กว่า 2 หมื่น 7 พันล้านปอนด์อีกด้วย หลักการสำคัญที่ทำให้รัฐบาลให้ความสนใจในประเด็นกิจการเพื่อสังคมก็คือการมองเห็นว่าเป็นการแก้ปัญหาและพัฒนาโอกาสทางสังคม สิ่งแวดล้อม และสุขภาพในรูปแบบที่มีความยั่งยืนทางการเงิน สามารถขยายผลได้ไม่สิ้นสุด ซึ่งต่างกับการสนับสนุนโครงการเพื่อสังคมทั่วไปซึ่งมักจะจบลงเมื่อไม่สามารถระดมทุนให้เปล่าได้เมื่อหมดโครงการ อีกทั้งยังเป็นการใช้ระบบเสรีนิยมทางเศรษฐกิจมาใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อสังคม เป็นการพัฒนาที่ดึงเอาภาคส่วนต่างๆที่ปกติจะถูกทอดทิ้งจากพัฒนาการทางเศรษฐกิจให้มาร่วมมีส่วนร่วม เช่น กลุ่มผู้ด้อยโอกาส คนยากจน ผู้พิการ และคนจรจัดเป็นต้น โดยทั้งหมดทั้งสิ้นขึ้นกับความสามารถของเอกชนที่จะใช้ความเป็นผู้ประกอบการมาพัฒนาโอกาสทางสังคมให้เกิดผลได้อย่างยั่งยืน บทบาทของภาครัฐจึงเป็นการสนับสนุนในลักษณะการสร้างสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมที่จะทำให้เกิดการประกอบการเพื่อสังคมผ่านกิจการต่างๆได้อย่างสะดวกและมีประสิทธิภาพ เดิมทีเดียวงานด้านกิจการเพื่อสังคมนั้นอยู่ในกระทรวงพาณิชย์ฯ แต่ได้มีการปรับมาไว้ภายใต้สำนักงานภาคส่วนที่ 3 (Office of the […]

Bangkok’s young social entrepreneurs JAM!

May 7, 2008

หากใครอยากเห็นองค์กรนวัตกรรมแบบใหม่ๆ ที่ก้าวพ้นขั้วตรงข้ามแห่งธุรกิจและNGOไปได้นั้น มีเรื่องน่าสนใจดังนี้ครับ เมื่อไม่นานมานี้ มีการจัดงานซึ่งนำผู้ประกอบการเพื่อสังคมรุ่นใหม่ (young social entrepreneurs) ของไทยที่ TRN Institute พยายามสนับสนุนอยูู่ (โดยเฉพาะในวงด้าน Internet-based social enterprises ตั้งแต่กลุ่มทำเว็บให้องค์กรด้านสังคม ทำ podcast ในประเด็นด้านสังคม ทำ e-commerce ให้ชาวบ้าน ฯลฯ) พวกผู้ประกอบการรุ่นใหม่ดังกล่าวนี้ได้จัดกิจกรรม Mini-boot camp ร่วมกับนักศึกษาจากสถาบัน KaosPilot ซึ่งคล้ายๆเป็น MBA ของคนที่ต้องการจะตั้งธุรกิจใหม่ๆที่เป็นนวัตกรรมทางสังคมจากยุโรป นอกจากนั้นก็ยังมีขาแจมอีกมาก เช่น bact’ และนักทำหนังสั้นจากอังกฤษ ฯลฯ งานที่ว่าจัดขึ้นโดย TRN Institute ที่ The World Bank Bangkok โดยความร่วมมืออย่างดีของ the world bank youth club งานนี้ทำให้คนที่อยากสร้างนวัตกรรมเพื่อสังคมแต่ต้องอยู่ได้อย่างยั่งยืนได้โดยการสร้างรายได้นั้นได้เจอกัน ได้แลกเปลี่ยนไอเดียบรรเจิดมากมาย และได้แลกเปลี่ยนความคิดที่แตกต่างข้ามโลก (East […]